Οροσειρά Ροδόπης -Οχυρό Νυμφαίας (μέρος 3ο).

Το οχυρό της Νυμφαίας.

Εορτασμός επετειού Οχυρού Νυμφαίας

Απέχει 17 χιλιόμετρα από την Κομοτηνή και είναι ένα από τα μεγαλύτερα συγκροτήματα οχυρών της «Γραμμής Μεταξά», με στοές του αναπτύσσονται σε τρία επίπεδα και χώρους που επαρκούσαν για πεντακόσια περίπου άτομα.

Αποτελεί το τελευταίο προς ανατολάς συγκρότημα, των μονίμων έργων οχύρωσης της “Γραμμής Μεταξά”, η οποία με εικοσιένα (21) τέτοια έργα, φράσσει τους άξονες εισβολής, από τη Βουλγαρία στην Ελλάδα.

Σχεδιάστηκε και κατασκευάστηκε, όπως και τα υπόλοιπα οχυρά, κατά τα έτη 1936-1941, κατόπιν εντατικής προσπάθειας του Γενικού Επιτελείου Στρατού, λόγω της διαγραφόμενης απειλής του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου.

Η Κατασκευή των Οχυρών

Στο έτος 1935, δεκαπέντε χρόνια μετά την απελευθέρωση της Δυτικής Θράκης, η κυβέρνηση έθεσε στο ΓΕΣ ερώτημα σχετικά με την οχύρωση των βορείων συνόρων της χώρας. Να σημειωθεί εδώ ότι, μετά τη συνθήκη της Λοζάννης και μέχρι του έτους 1933, οι εκάστοτε κυβερνήσεις της χώρας και η ανώτατη στρατιωτική ηγεσία δεν είχαν αντιμετωπίσει σοβαρά το θέμα της οχύρωσης της παραμεθόριας ζώνης, διότι υπολόγιζαν ότι βρίσκονται μπροστά σε μία μακρά ειρηνική περίοδο. Αλλά και τα διατιθέμενα κάθε φορά κονδύλια του προϋπολογισμού για τη στρατιωτική προπαρασκευή της χώρας ήταν πάντοτε περιορισμένα, λόγω του πλήθους των αναγκών που είχαν προκύψει από τη μικρασιατική καταστροφή. Ως εκ τούτου, καμία άξια λόγου εργασία οχύρωσης δεν είχε γίνει μετά τη μικρασιατική καταστροφή, εκτός από κάποια ατελέστατη απλή τακτική μελέτη οχύρωσης με ενισχυμένα έργα εκστρατείας των περιοχών βορείως της Ξάνθης, Κάτω Νέστου, Πόρτο Λαγός και της βορείως Κομοτηνής περιοχής της Νυμφαίας, κατά τα έτη 1924 και 1925. Μετά το σχετικό ερώτημα λοιπόν της κυβέρνησης, το ΓΕΣ συγκρότησε επιτροπή, η οποία υπέβαλλε το από 21 Ιανουαρίου 1935 πρακτικό της, με το οποίο υπολόγισε την απαιτούμενη δαπάνη για την ολοκλήρωση της οχύρωσης (από Αξιό ποταμό μέχρι και Δυτική Θράκη) στο ποσό άνω των 4.000.000.000 δρχ. Για την οχύρωση της Δυτικής Θράκης η δαπάνη είχε υπολογισθεί χονδρικά στο ποσό των 100 εκατομμυρίων δρχ. (Σχη (ΠΖ) Γεώργιου Καραμπατσόλη)

Η Γραμμή Μεταξά

Τα οχυρά της "Γραμμής Μεταξά", αποτελούσαν μία μέση οδό μεταξύ του γαλλικού τρόπου οχύρωσης και του συστήματος οχύρωσης άλλων Κρατών. Χαρακτηριστικό της γαλλικής οχύρωσης ήταν η υπερβολική κάλυψη και φροντίδα ευζωίας του προσωπικού, ενώ δυσανάλογα μικρή ήταν η ποσότητα οπλισμού σε σχέση με το μέγεθος των εγκαταστάσεων. Τα αντίθετα χαρακτήριζαν τον τρόπο οχύρωσης άλλων κρατών. Τα ελληνικά οχυρά παρείχαν ικανοποιητική κάλυψη και πυκνότητα οπλισμού, ανάλογη με την πυκνότητα των έργων.Η παραλλαγή τους (καμουφλάζ) ήταν πλήρης και άριστη από κάθε πλευρά και ακόμα και σήμερα δύσκολα, και μόνο από πολύ κοντινή απόσταση, διακρίνονται από τον περιβάλλοντα χώρο. Κάθε οχυρό περιβαλλόταν από απαγορευμένη ζώνη πλάτους 5 - 10χμ. με διάφορα φυλάκια επιτήρησης εντός αυτής που απαγόρευαν την είσοδο στη ζώνη χωρίς ειδική άδεια. Όσο πλησίαζε κανείς το οχυρό, συναντούσε σειρές συρματοπλεγμάτων, παγίδες με χειροβομβίδες και όπου το έδαφος το επέτρεπε, αντιαρματικά εμπόδια ή αντιαρματική τάφρο βάθους 4μ., πολύ καλά καμουφλαρισμένη.(Σχη (ΠΖ) Γεώργιου Καραμπατσόλη)

Μνημείο πεσσόντων μάχης Οχυρού Νυμφαίας
6 Απριλίου 1941 Νυμφαία Κομοτηνής Νομός Ροδόπης

Το ανάπτυγμα των καταφυγίων του είναι 910 τρέχοντα μέτρα και οι υπόγειες στοές συγκοινωνίας του 1910 τρέχοντα μέτρα.

Ο πρώτος όροφος, ο οποίος είναι και ο σπουδαιότερος, εκτείνεται προς όλες τις κατευθύνσεις, διαθέτει τέσσερις (4) κύριες στοές, οι οποίες καταλήγουν σε θέσεις όπλων και έργα επιφανείας, θαλάμους για δύναμη 500 ανδρών περίπου, αποθήκες πυρομαχικών, εφοδίων και νερού, γραφεία, μηχανοστάσιο, ιατρείο, μαγειρεία και λοιπούς βοηθητικούς χώρους.

Ο δεύτερος όροφος, 99 σκαλοπάτια κάτω από τον πρώτο, και ο τρίτος, 66 σκαλοπάτια κάτω από το δεύτερο, διαθέτουν έργα επιφανείας προς βορρά και θαλάμους για το προσωπικό

Στην επιφάνεια του οχυρού, υπήρχαν θέσεις αντιαεροπορικών όπλων και προς βορρά αυτού (σε απόσταση 500 μ. περίπου) αντιαρματικές τομές, πυραμίδες από οπλισμένο σκυρόδεμα και μεταλλικά εμπόδια.

Οι εξωτερικές είσοδοι, έκλειναν με σταθερές πόρτες και προστατεύονταν από πολυβολεία.

Ο ηλεκτροφωτισμός του οχυρού δεν είχε τελειώσει, μέχρι τον Απρίλιο του 1941, γι’ αυτό φωτίζονταν με λάμπες πετρελαίου, ενώ ο εξαερισμός του οχυρού επετυγχάνετο με αεραγωγούς, οι οποίοι κατέληγαν στην επιφάνειά του.

Σήμερα στην αίθουσα του Μουσείου εκτίθενται στολές, ελληνικά και γερμανικά παράσημα, φωτογραφίες και αντίγραφα εφημερίδων, όπλα και άλλα στρατιωτικά κειμήλια.

Το οχυρό της Νυμφαίας ήταν το ακραίο, ανατολικά, οχυρό της γραμμής Μεταξά και η θέση του ήταν σε απόσταση 3 χλμ. από την μεθόριο με την Βουλγαρία και 17 χλμ. περίπου βόρεια της Κομοτηνής, επάνω σε ένα ύψωμα 510 μ., κοντά στο χωριό Νυμφαία, από όπου πήρε και το όνομά του. Η κατασκευή του εκεί αποσκοπούσε στην αμυντική κάλυψη της αμαξιτής οδού Κομοτηνή-Κίρτζαλη Βουλγαρίας.

Διοικητικά υπαγόταν στην Ταξιαρχία Έβρου, η οποία περιλάμβανε 3 τάγματα προκάλυψης, 1 πυροβολαρχία, 1 λόχο πολυβόλων και το οχυρό.

Το Ιστορικό της 6ης Απριλίου 1941.

Όταν άρχισε η γερμανική επίθεση στις 5.05 το πρωί της Κυριακής 6 Απριλίου από την 50ή Μεραρχία Πεζικού του 30ού Γερμανικού Σώματος, οι 2 λόχοι προκάλυψης υποχώρησαν προς Κομοτηνή.Στις 7 το πρωί το γερμανικό πυροβολικό αρχίζει να βάλλει κατά του οχυρού, ενώ στις 11 η περικύκλωσή του έχει ολοκληρωθεί και βάλεται από παντού.Από την συντονισμένη επίθεση του εχθρού καταστρέφονται πέντε μετωπικά πολυβολία του στρατού.Δευτέρα 7 Απριλίου:Ανατολίκα της γραμμής Νυμφαίας-Κομοτηνής δε διεξάγονται επιχειρήσεις. Έτσι η Ταξιαρχία Έβρου συμπτύσσεται σύμφωνα με προϋπάρχον σχέδιο στην ανατολική Θράκη,όπου και αφοπλίζεται.

Πεζοπόρα γερμανικά τμήματα παρακάπτουν το οχυρό της Νυμφαίας και καταλαμβάνουν την Κονοτηνή. Το οχυρό Νυμφαίας έχει απομονωθεί τελείως καθώς η γύρω η περιοχή ελέγχεται απόλυτα από τους Γερμανούς.Η παροχή βοήθειας στους υπερασπιστές είναι αδύνατη. Επιθέσεις πεζικού έπειτα από προπαρασκευή πυροβολικού, αεροπορικοί βομβαρδισμοί προξενούν καταστροφές στο οχυρό. Το γερμανικό πεζικό και μηχανικό σκαρφαλώνει στο οχυρό και διοχετεύει ασφυξιογόνα αέρια στο εσωτερικό. Μισή ώρα πριν τα μεσάνυχτα, ο διοικητής του οχυρού, Ταγματάρχης Αλέξανδρος Αναγνωστός διατάζει "παύσατε πυρ". Το οχυρό παραδίδεται στις 12 τα μεσάνυχτα.

Τα ψυχρά δεδομένα δείχνουν ότι δεν θα μπορούσε να συμβεί κάτι διαφορετικό και ότι κάθε ενέργεια ουσιαστικά ήταν μάταιη. Στην γνώση εκ των προτέρων αυτής ακριβώς της ματαιότητας εγκείται ο ηρωισμός των μαχητών του οχυρού.